Dnia 24 czerwca 2020 r. weszła w życie nowa procedura restrukturyzacyjna, umożliwiająca wszczęcie restrukturyzacji samodzielnie przez przedsiębiorcę, bez nadmiernej ingerencji sądu. Procedura ta w znacznej mierze opiera się o przepisy regulujące dotychczasowe postępowanie o zatwierdzenie układu, z istotnymi modyfikacjami wynikającymi z przepisów art. 15-25 ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. 2020 poz. 1086, dalej ,,Tarcza 4.0”). Stanowi pewną hybrydę rozwiązań przewidzianych w innych postępowaniach restrukturyzacyjnych, które umożliwiają dłużnikowi zawarcie układu z wierzycielami z jednoczesnym zapewnieniem szerokiej ochrony przed egzekucją i wypowiedzeniem kluczowych dla przedsiębiorcy umów.Z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, skorzystać mogą wszystkie podmioty posiadające zdolność restrukturyzacyjną (art. 4 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne, dalej: ,,Pr. restr.”), tj.:

• przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy – Kodeks cywilny;
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne nieprowadzące działalności gospodarczej;
• wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem;
• wspólnicy spółki partnerskiej.

Beneficjentem nowej procedury są zatem wszystkie podmioty mające zdolność restrukturyzacyjną, niezależnie od tego, czy stan zagrożenia niewypłacalnością albo niewypłacalność dłużnika powstały
w czasie epidemii lub w związku z epidemią COVID-19.

Powyżej wskazane podmioty, chcąc skorzystać z uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, w pierwszej kolejności zobowiązane są do zawarcia z doradcą restrukturyzacyjnym umowy o sprawowaniu nadzoru nad przebiegiem postępowania, o której mowa w art. 210 Pr. restr. Elementami treści umowy z doradcą restrukturyzacyjnym jest określenie m.in.: przedmiotu umowy, obowiązków nadzorcy układu, obowiązków dłużnika, okresu pełnienia funkcji nadzorcy układu, wynagrodzenia nadzorcy układu.Niezwłocznie po zawarciu umowy, dłużnik powinien przygotować propozycje układowe, spis wierzytelności, spis wierzytelności spornych i przekazać je nadzorcy układu. W praktyce przedmiotowe dokumenty sporządza nadzorca układu przy współpracy z dłużnikiem. Dokonanie ww. czynności jest podstawą do dalszego ustalenia czy zawarcie układu w ogóle będzie możliwe, bowiem dochodzi do niego w przypadku gdy suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem nie przekracza 15% sumy wierzytelności ogółem (art. 165 ust. 3 Pr. restr.). Warunek ten nie jest jednak badany przed otwarciem uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, a dopiero w jego toku, w ramach oceny wniosku o zatwierdzenie układu dokonywanej przez sąd restrukturyzacyjny.

Po stronie dłużnika spoczywa ponadto obowiązek ustalenia dnia układowego, który powinien przypadać nie wcześniej niż 7 dni przed złożeniem wniosku o dokonanie obwieszczenia i nie później niż 7 dni po jego złożeniu.

Kolejnym krokiem otwierającym w istocie postępowanie jest dokonanie obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym ze wskazaniem danych dłużnika, dnia układowego oraz nadzorcy układu.
O dokonanym obwieszczeniu nadzorca układu zawiadamia sąd właściwy do rozpoznania wniosku o zatwierdzenie układu, o którym mowa w art. 219 Pr. restr. Nadzorca ma na to 3 dni od dnia dokonania obwieszczenia. Dzień dokonania obwieszczenia, stanowi dzień otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

Powstaje zatem pytanie, jakie skutki wiążą się z otwarciem postępowania.

Przede wszystkim, z perspektywy dłużnika istotnym jest to, że od dnia dokonania obwieszczenia, do dnia umorzenia lub zakończenia postępowania, dłużnik może samodzielnie dokonywać jedynie czynności zwykłego zarządu. Na dokonanie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana jest zgoda nadzorcy układu, a dokonanie czynności bez takiej zgody jest nieważne. Zgoda może zostać udzielona również po dokonaniu czynności, w terminie trzydziestu dni od dnia jej dokonania. Jako, że istotą uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego jest ochrona przedsiębiorstwa dłużnika, tj.: ochrona przed egzekucją sadową oraz przed wypowiedzeniem kluczowych umów, Tarcza 4.0. wprowadziła pewne rozwiązania w tym zakresie (art. 16 ust. 3 Tarczy 4.0.). Zatem, w okresie od dnia dokonania obwieszczenia o otwarciu uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego do dnia jego zakończenia lub umorzenia:

• dotychczasowe postępowania egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętej z mocy prawa układem oraz dotyczące wierzytelności, o której mowa w art. 17 Tarczy 4.0 (tj. objętej układem bez konieczności udzielenia zgody przez wierzyciela), wszczęte przed dniem otwarcia postępowania, ulegają zawieszeniu z mocy prawa.
  • zawieszenie egzekucji dotyczyć będzie również wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo – układem będą mogły zostać objęte bez zgody wierzyciela również wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, o ile propozycje układowe będą przewidywały ich pełne zaspokojenie wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane
    w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia (niezależnie od tego, czy umowa została rozwiązana lub wygasła) albo jej zaspokojenie w stopniu nie niższym od tego, jaki byłby do uzyskania przy dochodzeniu wierzytelności z przedmiotu zabezpieczenia. W takim przypadku wierzyciel uczestniczy w układzie, nawet jeżeli przewiduje on np. rozłożenie spłaty na raty, odroczenie terminu płatności czy konwersję długu na kapitał;
• wszczęcie postępowania egzekucyjnego oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenia zabezpieczenia roszczenia wynikającego z wierzytelności objętej
  z mocy prawa układem oraz wierzytelności, o której mowa w art. 17 Tarczy 4.0 (tj. objętej układem bez konieczności udzielenia zgody przez wierzyciela), jest niedopuszczalne;
• spełnianie przez dłużnika albo zarządcę świadczeń wynikających z wierzytelności, które z mocy prawa są objęte układem, jest niedopuszczalne;
• niedopuszczalne jest potrącenie wzajemnych wierzytelności między dłużnikiem i wierzycielem (poza sytuacjami określonymi w art. 253 Pr. restr.);
• wierzyciele uprawnieni będą do sądowego skarżenia działań dłużników. Każdy wierzyciel będzie mógł wnieść do sądu wniosek o uchylenie zawieszenia egzekucji, jeśli prowadzi ono do pokrzywdzenia wierzycieli.

Dodatkowo w okresie uproszczonej restrukturyzacji obowiązuje zakaz wypowiadania, bez zezwolenia nadzorcy układu, kluczowych umów zawartych z dłużnikiem, w tym najmu, dzierżawy, leasingu czy kredytu.

Ochrona majątku dłużnika, powiązana z zakazem dokonywania ww. czynności, trwa aż do zakończenia uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego, czyli co do zasady aż do prawomocnego zatwierdzenia układu, pod warunkiem że wniosek o zatwierdzeniu układu zostanie złożony przed upływem czteromiesięcznego terminu, o którym mowa w art. 21 ust. 1 Tarczy 4.0. W przeciwnym razie ochrona ta trwa, aż do umorzenia postępowania.

Kolejnym krokiem w postępowaniu jest głosowanie nad układem, które może odbyć się na dwa sposoby:

• głosowanie w trybie samodzielnego zbierania głosów (dłużnik zbiera głosy na piśmie przedstawiając wierzycielom karty do głosowania);
• głosowanie na zgromadzeniu wierzycieli, przy czym przy wyznaczaniu terminu, nadzorca układu powinien uwzględnić 4-miesięczny termin na złożenie do sądu wniosku o zatwierdzenie układu, liczony od dnia dokonania obwieszczenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. W razie przekroczenia terminu postępowanie o zatwierdzenie układu umarza się z mocy prawa.

Wskazane sposoby głosowania nad układem, mogą być stosowane równolegle, niezależne od siebie. Głosy zebrane w ramach samodzielnego zbierania głosów mogą zostać zaliczone podczas głosowania na zgromadzeniu wierzycieli.

Do przyjęcia układu dochodzi wówczas, gdy opowie się za nim większość głosujących wierzycieli, posiadających łącznie co najmniej 2/3 ogólnej sumy wierzytelności przysługującej wierzycielom, którzy oddali ważny głos. Nie uwzględnia się więc tutaj tych wierzycieli, którzy wstrzymali się od głosu.

Omawiając głosowanie, warto zwrócić również uwagę na wyłączenia podmiotowe w tym zakresie, albowiem za układem nie mogą głosować następujące podmioty:

• wierzyciel będący małżonkiem dłużnika lub jego najbliższym krewnym (rodzicem, dziadkiem, bratem, siostrą lub dzieckiem – zasada ta odnosi się także do stosunku przysposobienia);
• jeżeli dłużnikiem jest spółka handlowa nie może głosować osoba powołana do jej reprezentacji – zarówno na podstawie przepisów prawa, jak i pełnomocnictwa, czy umowy spółki,
• gdy dłużnikiem jest osobowa spółka handlowa ustawodawca pozbawił prawa głosu wspólnika ponoszącego odpowiedzialność za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem;
• prawa głosu pozbawione są spółki powiązane z dłużnikiem, zarówno zależne, jak i dominujące oraz osoby uprawnione do reprezentowania tych podmiotów;
• nie mogą głosować także – w przypadku, gdy dłużnikiem jest spółka kapitałowa – osoby fizyczne będące wierzycielem i reprezentujące ponad 25% kapitału zakładowego spółki.

Na przyjęcie układu w ramach uproszczonego postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik ma 4 miesiące od dnia dokonania obwieszczenia, jeżeli w tym terminie układ nie zostanie przyjęty, a zatem do sądu restrukturyzacyjnego nie wpłynie wniosek o zatwierdzenie układu postępowanie podlega umorzeniu z mocy prawa. W przypadku stwierdzenia przez sąd niemożności zawarcia układu w trybie przewidzianym dla postępowaniu o zatwierdzenie układu z uwagi na fakt, iż suma wierzytelności spornych uprawniających do głosowania nad układem przekracza 15% sumy wierzytelności uprawniających do głosowania nad układem, sąd restrukturyzacyjny może z urzędu na podstawie art. 325 ust. 1 pkt. 3 pr. restr. wydać postanowienie o umorzeniu postępowania jeszcze przed upływem 4-miesięcznego terminu wskazanego w art. 20 ust. 1 Tarczy 4.0. W tym przypadku będzie to umorzenie na mocy postanowienia sądu.

Podsumowując, postępowanie uproszczone może zakończyć się pomyślnie dla dłużnika, a zatem zatwierdzeniem układu lub też niepowodzeniem uproszczonej restrukturyzacji skutkującym bądź to odmową zatwierdzenia układu bądź umorzeniem postępowania. W tych dwóch ostatnich przypadkach dłużnikowi pozostaje jednak możliwość złożenia uproszczonego wniosku o otwarcie postępowania sanacyjnego (tym samym utrzymanie ochrony przed egzekucją) albo w przypadku niemożności odzyskania płynności finansowej uproszczonego wniosku o ogłoszenie upadłości.

Należy ponadto mieć na uwadze, że z uproszczonej restrukturyzacji można skorzystać w okresie do 30 czerwca 2021 r., który ustawodawca ocenia jako czas oddziaływania negatywnych skutków ekonomicznych epidemii COVID-19.