Fikcyjność dostawy towarów to zarzut polegający na zakwestionowaniu przez organy podatkowe faktycznej realizacji transakcji.
Pojawia się on zasadniczo w transakcjach, które organ podatkowy uznaje za niedoszłe do skutku, a mające na celu jedynie oszustwo podatkowe, chociażby poprzez wyłudzenie zwrotu podatku naliczonego w VAT, lub też zaniżenie podatku należnego. Organy podatkowe mają bardzo szerokie możliwości weryfikowania przebiegu transakcji, w związku z czym nie skupiają się jedynie na analizie dokumentacji podatkowej, ale weryfikują transakcję również poprzez przesłuchania świadków, weryfikację dokumentów transportowych, dokumentację magazynową, sprzedażową i inne.

Na podstawie analizy orzecznictwa sądowego można stwierdzić, że w opinii organów podatkowych i sądów o fikcyjności dostaw towarów mogą świadczyć następujące okoliczności:

• istnienie łańcucha firm (dostawców i odbiorców) biorących udział w transakcjach mających na celu wydłużenie ilości podmiotów, które w dodatku podlegają różnym właściwościom miejscowym organów podatkowych i w razie ewentualnej kontroli podatkowej jej utrudnienie;
• brak ekonomicznego uzasadnienia dla przeprowadzanych transakcji, przykładowo kiedy rzeczywista transakcja handlowa mogła odbyć się z pominięciem danej spółki, będącej pośrednikiem, bowiem kupujący i sprzedawca mieli ze sobą uprzedni kontakt. Za nieuzasadnione uważane jest również podejmowanie ryzykownych transakcji o niewielkim zarobku, a dużym zaangażowaniu sił i środków przez firmę funkcjonującą od kilkudziesięciu lat z doświadczeniem handlowym i praktyką;
• bardzo krótki termin realizacji transakcji mieszczących się z reguły w jednym okresie rozliczeniowym i dokonywanie tzw. szybkich przelewów na wysokie kwoty, realizowane niemalże natychmiastowo, bez uzasadnienia dla realnego obrotu gospodarczego;
• tożsama ilość asortymentu towarów występująca po stronie zakupu jak i sprzedaży, ma to miejsce kiedy przefakturowaniu na kolejny podmiot łańcucha dostaw podlega ta sama ilość i taki sam asortyment towaru jak na fakturach zakupu.

Powyższe okoliczności w ocenie organów podatkowych oraz sądów weryfikujących ustalenia skarbówki, w dużej mierze świadczą o tym, że transakcje w rzeczywistości nie miały miejsca. Konsekwencją zakwestionowania bytu transakcji jest uznanie, że miały one miejsce jedynie „na papierze”, a w konsekwencji służyły jedynie dokonaniu oszustwa podatkowego. Po takiej konkluzji, organ podatkowy może zakwestionować rozliczenia VAT podatników biorących udział w transakcjach, a także nakazać zapłatę podatku VAT, który wynika z transakcji.

Przesłanki fikcyjności dostawy towarów zostały opracowane na podstawie wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 28 stycznia 2021 r., sygn. akt I FSK 1683/20.